Xây xẩm, chóng mặt, tê yếu tay chân: Đừng đổ lỗi cho hậu COVID-19 mà lơ các dấu hiệu đột quỵ

Một số báo cáo hiện đã xác nhận rằng nhiễm SARS-CoV-2 có liên quan đến các biến cố huyết khối, bao gồm đột quỵ do thiếu máu cục bộ (IS). Song các triệu chứng hậu COVID-19 lại dễ nhầm lẫn với dấu hiệu cảnh báo đột quỵ. Vậy làm sao để nhận diện và phân biệt?

1. Nguy cơ đột quỵ hậu COVID-19 kéo dài bao lâu?

Mối liên quan có thể có giữa COVID-19 và đột quỵ lần đầu tiên được ghi nhận sớm trong đại dịch trong một nghiên cứu trường hợp hồi cứu được công bố từ Trung Quốc. Kể từ lần xuất bản đầu tiên này, một số thuần tập hồi cứu lớn hơn đã báo cáo tỷ lệ mắc đột quỵ từ 0,9% đến 3,3%. Trên thực tế, so với cúm AB, tỷ lệ phát triển đột quỵ đã được báo cáo là cao hơn gấp 7 lần với COVID-19.

Bệnh nhân COVID-19 bị đột quỵ có xu hướng bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn và có tỷ lệ tử vong cao hơn so với bệnh nhân IS đối chứng theo trường hợp. IS có xu hướng xảy ra ở những người có nhiều bệnh đi kèm hơn nhưng cũng có thể xảy ra ở những bệnh nhân không có tiền đề và/ hoặc dưới 55 tuổi. Vì vậy, ngay cả những người khỏe mạnh cũng có nguy cơ mắc bệnh.

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga – Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất TPHCM dẫn chứng, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature vào đầu tháng 3 cho thấy, nguy cơ đột quỵ có thể thay đổi tùy theo mức độ nghiêm trọng của COVID-19. Những bệnh nhân nhẹ có nguy cơ đột quỵ < 1%, nhưng với những bệnh nhân được chăm sóc đặc biệt thì nguy cơ này có thể lên tới 6%. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, thông thường, đột quỵ xảy ra vào thời điểm từ 1 – 3 tuần sau khi khởi phát các triệu chứng COVID-19.

Theo BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga cục máu đông là căn nguyên chính dẫn đến đột quỵ ở những bệnh nhân COVID-19 đã khỏi bệnh. “Ngoài việc gây tổn thương đường hô hấp, phổi thì COVID-19 còn gây tác động đến mạch máu, đặc biệt là nội mạc mạch máu.

Khi nội mạc mạch máu, nội mô mạch máu bị tổn thương, cơ thể nhanh chóng phát tín hiệu trong dòng máu, đưa tế bào máu – nhất là tiểu cầu sẽ bám tới và tích cực trám lại nơi bị tổn thương. Nhưng cũng chính động thái này đã hình thành nên cục máu đông, kích hoạt con đường đông máu, kêu gọi thrombin và những yếu tố đông máu, hình thành huyết khối gây tổn thương trong mạch máu – BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga lý giải.

2. Phân biệt triệu chứng hậu COVID-19 và đột quỵ, dấu hiệu nào điển hình?

BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga cảnh báo, nhiều người khỏi COVID-19 vẫn cảm thấy cơ thể như “đi mượn” vì những triệu chứng kéo dài. Song cũng chính vì vậy, khi cơ thể phát đi tín hiệu cảnh báo đột quỵ lại lầm tưởng, “đổ thừa” cho hậu COVID-19.

Điển hình như đau đầu, mệt mỏi, xây xẩm, chóng mặt hay hội chứng “sương mù não” với các triệu chứng hoạt động não của người bệnh hoạt động không còn trơn tru, nhanh nhạy giống như ban đầu, họ khó tập trung, mau quên, khó đưa ra các quyết định dù vấn đề đó rất đơn giản.

Tuy nhiên, BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga nhận định, đột quỵ và hậu COVID-19 có thể phân biệt được nếu quan sát các triệu chứng người bệnh gặp phải. Theo đó, cơn đau đầu ở giai đoạn hậu COVID-19 thường đi kèm với chứng sợ ánh sáng và cứng cổ. Đau có thể xuất hiện ở một hoặc hai bên đầu, đau ở thái dương. Trong khi đó, đau đầu trong đột quỵ được mô tả là cơn đau rất dữ dội, đôi khi sử dụng thuốc giảm đau không hiệu quả.

“Song song với các triệu chứng xây xẩm, chóng mặt, mệt mỏi, người bệnh đột quỵ sẽ có các triệu chứng đặc trưng như cử động khó hoặc không thể cử động chân tay, yếu – tê liệt một bên cơ thể. Dấu hiệu đột quỵ chính xác nhất là không thể nâng hai cánh tay qua đầu cùng một lúc. Khó phát âm, nói không rõ chữ, bị dính chữ, nói ngọng bất thường, méo miệng.

Khi có những dấu hiệu này, cần đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế có khả năng cấp cứu, điều trị đột quỵ. Bởi với người bệnh đột quỵ, để cứu não, thời gian được tính bằng giây, phút” – chuyên gia Bệnh viện Thống Nhất cảnh báo.